Wojdyło - prawne aspekty nowych technologii

Rozpoczynamy cykl publikacji dotyczących data economy. Tym mianem określamy zbiorczo nowe modele gospodarki, w których zasadniczą rolę odgrywają dane. Stają się one samoistnym aktywem, które coraz częściej podlega wymianie gospodarczej. Nie chodzi przy tym jedynie o dane osobowe. To również – a może przede wszystkim – wszelkiego rodzaju dane nieosobowe, w tym zbierane i generowane maszynowo, których wartość zaczynamy dopiero odkrywać.

Do stworzenia serii tekstów na ten temat sprowokowało nas coraz częściej pojawiające się pytanie  „czyje są dane”. Słyszymy je ze strony klientów, firm technologicznych czy startupów. To na pozór banalne pytanie kryje w sobie istotę wyzwań prawnych związanych z data economy. Okazuje się bowiem, że status prawny danych nie zawsze jest oczywisty i nie zawsze jesteśmy w stanie łatwo rozstrzygnąć, czyje są dane oraz jaka jest treść uprawnień do danych.

Będziemy chcieli pokazać newralgiczne obszary, w których prawo nie przynosi pożądanych odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące zasad gospodarowania danymi. Przy okazji spróbujemy usystematyzować istniejące przepisy prawa, aby ustalić, w jakim stopniu mogą one odnosić się do danych.

Do polskich regulacji, które wprost odnoszą się do blockchaina, dołączy 19 września rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 marca 2020 r. w sprawie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi, sporządzanych na informatycznych nośnikach danych. Rozporządzenie wyraźnie umożliwia bankom przechowywanie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi na blockchainie.

Zgodnie z § 5 ust. 2 nowego rozporządzenia dokument może być przechowywany w formie rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Bank prowadzi bazę danych w sposób zapewniający bezpieczeństwo i integralność zawartych w niej dokumentów. Użyty w przytoczonym przepisie zwrot „rozproszona i zdecentralizowana baza danych” odnosi się do blockchaina. Wskazuje na to wyraźnie uzasadnienie do projektu rozporządzenia. Ponadto identyczny zwrot jest używany w innych aktach prawnych w celu odniesienia do technologii blockchain (np. w Kodeksie spółek handlowych w przepisach poświęconych rejestrowi akcjonariuszy).

19 września wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 marca 2020 r. w sprawie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi, sporządzanych na informatycznych nośnikach danych. Okazuje się, że jest to dobry pretekst do dyskusji o rozszerzeniu znaczenia prawnego pieczęci elektronicznej.

Rozporządzenie zastępuje dotychczasowe rozporządzenie wykonawcze do art. 7 Prawa bankowego. Spośród nowości, które przynosi ze sobą nowe rozporządzenie, na szczególną uwagę zasługuje systemowe ujednolicenie terminologii poprzez wprowadzenie pojęć spójnych z rozporządzeniem eIDAS oraz wprowadzenie bezpośredniego nawiązania do technologii DLT. Tym ostatnim wątkiem zajmę się w oddzielnym tekście.

W ostatnich latach branża game-dev rośnie niezwykle dynamicznie. Upowszechnianie się smartfonów, nowe modele biznesowe i platformy dystrybucyjne sprawiły, że rynek gier wideo wystrzelił, stając się jedną z kluczowych gałęzi przemysłu kreatywnego. Jego rozwój pobudza wyobraźnię i apetyty nie tylko wydawców i producentów gier wideo, ale także największych graczy m.in. z sektora IT czy filmowego, którzy coraz chętniej orientują się na rynek gier. Rynek ten staje się także obiecującym obszarem dla inwestorów, w szczególności azjatyckich. Rozwoju branży nie zahamowała nawet pandemia COVID-19. Przeciwnie, branża gier doskonale wykorzystała ten czas, umacniając pozycję i notując kolejne wzrosty.

Konkurencyjność na rynku gier wideo także rośnie, a mniejsi producenci i wydawcy muszą rywalizować ze światowymi gigantami. Nie zraża to do działania polskich producentów i wydawców gier. Obok kilku większych studiów na polskim rynku wciąż wyrastają mniejsze, acz nie mniej ambitne podmioty produkujące gry. Cieszy, że ich działania wspierane są przez różnorakie programy i akceleratory.

Tym razem zajmiemy się rozwiązaniami z pierwszej linii frontu. Chodzi o
urządzenia do zdalnej diagnostyki, które mogą zwiększyć skuteczność wykrywania
koronawirusa, a także odciążyć służbę zdrowia w innych obszarach. Rozwiązania
te mogą również stać się swoistym poligonem doświadczalnym w zakresie podejścia
regulacyjnego do nadzorowania algorytmów.

Bezpośrednią inspiracją do napisania tego tekstu stało się rozwiązanie firmy StethoMe przedstawione podczas DemoDay zorganizowanego przez MIT Enterprise Forum CEE. Jest to bezprzewodowy stetoskop połączony z aplikacją, która pozwala przeprowadzić badanie osłuchowego na odległość. Dodatkowo system umożliwia analizę zebranych danych z wykorzystaniem algorytmu AI. StethoMe testuje aktualnie możliwość wykorzystania zdalnego stetoskopu do badania zmian wywołanych koronawirusem. Diagnostyka na odległość mogłaby istotnie zwiększyć efektywność i bezpieczeństwo walki z wirusem.

Można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że jednym ze skutków pandemii będzie wzrost zainteresowania zdalnymi rozwiązaniami diagnostycznymi w najbliższej przyszłości. Warto w związku z tym zwrócić uwagę na specyficzne wyzwanie regulacyjne, które będzie się nieodłącznie wiązało z takimi rozwiązaniami.

Walka
z koronawirusem dynamicznie wchodzi w kolejną fazę. Po pierwszym szoku
zaczynamy uświadamiać sobie, że czynnikiem decydującym o tempie powrotu do
nieco normalniejszego życia może okazać się technologia. Nie chodzi przy tym
wyłącznie o biotechnologię. Równie istotne mogą okazać się rozwiązania zapewniające
względną kontrolę nad wirusem do czasu wprowadzenia na rynek skutecznych
szczepionek.

Chcielibyśmy tym tekstem
rozpocząć cykl publikacji na temat prawnych aspektów rozwiązań, które mają nas wspierać
w walce z koronawirusem. Rozwiązania te są bardzo interesujące od strony koncepcyjnej
i technologicznej, ale często wiążą się z wieloma ważnymi zagadnieniami
prawnymi.

Wybór pierwszego tematu jest z perspektywy prawnika dosyć oczywisty. Chodzi o aplikacje oparte na koncepcji „contact tracing”, czyli monitorujące interakcje między ludźmi w celu identyfikacji osób zarażonych koronawirusem. W rozwiązaniach tych pokładamy duże nadzieje na pokonanie pandemii. Są one jednak oparte na idei monitorowania ludzkich zachowań, co tworzy zasadnicze wyzwania prawne.