Okazuje się, że również w warstwie regulacyjnej blockchain i dane mogą
mieć ze sobą wiele wspólnego. Jednym z nielicznych obszarów regulacyjnych, w
których przewidziane są aktualnie przepisy poświęcone blockchainowi, jest
regulacja dotycząca przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy. Zapewne w
sposób nie do końca zamierzony są to również jedne z pierwszych regulacji,
które mogą dotyczyć „data economy”.

W ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz
finansowaniu terroryzmu znajduje się istotna systemowo definicja wirtualnych
walut. Ustawa rozumie przez to pojęcie „cyfrowe odwzorowanie wartości”, które
jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i
akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane
lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego. Definicja
zawiera jednocześnie katalog instrumentów, które, choć mogą mieć wskazane
cechy, nie stanowią wirtualnych walut (m.in. prawne środki płatnicze emitowane
przez NBP, instrumenty finansowe czy weksle). Wśród cyfrowych aktywów
wyłączonych z zakresu tej definicji nie ma danych. W konsekwencji dane będą
mogły być uznane za „wirtualną walutę”, jeżeli tylko będą miały cechy wskazane
w przytoczonej definicji.

„Data economy” uświadamia nam, że dane mogą mieć istotną wartość. Dane
zapisane w sposób cyfrowy (np. w formie tokena w zdecentralizowanym rejestrze)
mogą więc stanowić „cyfrowe odwzorowanie wartości”. Cyfrowe dane mogą być też
niewątpliwie elektronicznie przechowywane, przenoszone, a także być przedmiotem
handlu elektronicznego. Najwięcej wątpliwości może budzić przesłanka
wymienialności na prawne środki płatnicze oraz akceptowalności jako środek
wymiany. W sensie ekonomicznym dane mogą być i w dużej mierze już dzisiaj są
środkiem wymiany. Model bardzo wielu usług cyfrowych polega właśnie na tym, że
usługi te są nam dostarczane w zamian za przekazywane dane. Zjawisko to  dostrzegł również ustawodawca, czego dobrym
przykładem jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia
20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści
cyfrowych i usług cyfrowych. Dyrektywa przewiduje konieczność jej stosowania
również w odniesieniu do usług, które są świadczone w zamian za przekazywane
dane (motyw 24 Preambuły). Zjawisko „wymienialności” danych, czynienia z nich
nowego rodzaju „waluty” będzie zapewne stawać się coraz powszechniejsze wraz z
rozwojem „data economy”.

Podobne podejście jest prezentowane w pracach nad nowymi europejskimi
regulacjami dotyczącymi kryptoaktywów. Docelowo regulacje te mają stworzyć
kompleksowe ramy prawne dla rynku kryptoaktywów w Unii Europejskiej. W
projekcie rozporządzenia w sprawie rynku kryptoaktywów pojawia się kluczowa
definicja kryptoaktywów, które są tam rozumiane jako cyfrowe odzwierciedlenie wartości lub praw, które można przenosić i
przechowywać w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego
rejestru lub podobnej technologii. W tym przypadku również cyfrowy token
reprezentujący dane będzie mógł zostać uznany za cyfrowe odzwierciedlenie
wartości, a tym samym będzie mógł stanowić kryptoaktywo.

Wskazane definicje, choć wprowadzają do systemu prawnego nową kategorię
aktywów, czynią to przede wszystkim na potrzeby regulacji
administracyjnoprawnych. Nie rozstrzygają statusu prawnocywilnego danych, nie
tworzą nowej kategorii prawa bezwzględnego do danych. Mogą jednak okazać się
ważnym etapem na drodze do systemowego zdefiniowania takiego prawa.

Fakt, że obecne oraz planowane regulacje dotyczące kryptoaktywów mogą objąć również „stokenizowane” dane, ma istotne konsekwencje praktyczne dla podmiotów zaangażowanych w zarządzanie danymi, w szczególności dla podmiotów pośredniczących w wymianie danych (np. data trustów). Już teraz podmioty te powinny analizować swoją działalność przez pryzmat regulacji AML. Muszą w pierwszej kolejności ustalić, czy są instytucjami obowiązanymi do stosowania przepisów AML. W przyszłości działalność związana z danymi może podlegać kompleksowym regulacjom dotyczącym kryptoaktywów. Może się okazać, że to właśnie te regulacje będą w praktyce stanowiły ramy prawne dla przyszłej „data economy”.

Krzysztof Wojdyło