przeciwdziałanie praniu pieniędzy - prawne aspekty nowych technologii

Od dłuższego czasu było jasne, że w najbliższych latach będziemy świadkami prób uregulowania świata zdecentralizowanych finansów. Okazuje się, że jedne z najbardziej rewolucyjnych regulacji mogą zostać wprowadzone poprzez zmianę niszowego rozporządzenia dotyczącego informacji towarzyszącym transferom pieniężnym.

Mowa jest o projektowanych zmianach w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/847 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1781/2006 w sprawie informacji towarzyszącym transferom środków pieniężnych. Rozporządzenie to znane jest również pod nazwą WTR2. Jest ono częścią szerokiego pakietu regulacji zmierzających do przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Podstawowym celem WTR2 jest zapewnienie, aby transferom pieniężnym towarzyszyły odpowiednie informacje umożliwiające identyfikację stron transakcji.

Co może łączyć gry wideo z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu? Na pierwszy rzut oka niewiele. W końcu adresatami obowiązków przewidzianych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy są głównie podmioty kojarzone ze świadczeniem rozmaitych usług finansowych, takie jak banki czy instytucje płatnicze. Próżno zaś szukać w tych przepisach bezpośrednich odniesień do gier wideo czy podmiotów zaangażowanych w ich tworzenie i funkcjonowanie.

Pytanie postawione w tytule może dziwić. Wszak dopiero cztery lata temu opublikowano unijną dyrektywę stanowiącą kolejny etap rozwoju regulacji UE w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu (tzw. czwarta dyrektywa AML, AMLD4). Jej poprzedniczka, trzecia dyrektywa AML (AMLD3), została przyjęta 10 lat wcześniej. Z kolei zaledwie niewiele ponad rok temu przyjęto znaczące zmiany prawne, nazywane piątą dyrektywą AML (AMLD5). Co więcej, państwa członkowskie wciąż mają czas na jej wdrożenie do krajowych porządków prawnych, gdyż wyznaczony w niej termin upływa dopiero za kilka miesięcy, w styczniu 2020 r.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) 17 lipca 2019 roku wydał pierwszą w Polsce Krajową Ocenę Ryzyka Prania Pieniędzy oraz Finansowania Terroryzmu. Ten liczący prawie 450 stron dokument został przygotowany w związku z nową ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która wprowadziła przepisy zobowiązujące GIIF do przygotowania krajowej oceny ryzyka oraz jej okresowej aktualizacji.

Od ponad pięciu lat, m.in. na łamach tego bloga, piszemy o zmianach w stosowaniu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CTF) do aktywności związanych z kryptowalutami. Wciąż jednak pojawiają się kolejne zmiany prawne i nowe interpretacje warte omówienia.

Jak pisałem niemal rok temu, w ostatnim czasie na wezwanie G20 sprawą kryptoaktywów zajęło się kilka kluczowych światowych organizacji zajmujących się ustanawianiem standardów w określonych dziedzinach. Wśród nich znalazła się FATF (Financial Action Task Force), międzyrządowa organizacja upoważniona do tworzenia, pomocy we wdrożeniu i monitorowania standardów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

Zarówno wśród podmiotów nowo utworzonych, jak i działających na rynku od pewnego czasu rośnie świadomość obowiązków wynikających z regulacji dotyczących prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (dalej: AML). Przedsiębiorcy z różnych branż, w tym z branży technologicznej, nie zawsze zdają sobie jednak sprawę, że obowiązki te mają zastosowanie jedynie do określonych podmiotów, wskazanych w przepisach AML. Część przedsiębiorców, choć nie są objęci przepisami AML, stosuje wobec swoich klientów procedury weryfikacji tożsamości klientów (know your customer, KYC) odpowiadające tym wynikającym z przepisów AML. Problem polega na tym, że taka nadgorliwość może stanowić naruszenie przepisów prawa dotyczących innej dziedziny, w szczególności przepisów dotyczących ochrony danych osobowych, w tym przede wszystkim rozporządzenia ogólnego o ochronie danych osobowych (RODO).