zmiany w prawie - prawne aspekty nowych technologii

30 listopada 2021 r. Rada i Parlament Europejski osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie ostatecznej wersji projektu aktu w sprawie zarządzania danymi¹ (Data Governance Act, DGA).

Celem projektu jest promowanie dostępności danych i budowa godnego zaufania środowiska, które ułatwi wykorzystanie danych (zarówno osobowych, jak i nieosobowych) do badań i tworzenia nowych innowacyjnych usług i produktów. Ma również stworzyć ramy prawne dla łatwiejszego dzielenia się danymi i mechanizmy ułatwiające ponowne wykorzystanie niektórych danych posiadanych przez sektor publiczny, w tym danych dotyczących zdrowia, rolnictwa czy środowiska.

Do polskich regulacji, które wprost odnoszą się do blockchaina, dołączy 19 września rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 marca 2020 r. w sprawie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi, sporządzanych na informatycznych nośnikach danych. Rozporządzenie wyraźnie umożliwia bankom przechowywanie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi na blockchainie.

Zgodnie z § 5 ust. 2 nowego rozporządzenia dokument może być przechowywany w formie rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Bank prowadzi bazę danych w sposób zapewniający bezpieczeństwo i integralność zawartych w niej dokumentów. Użyty w przytoczonym przepisie zwrot „rozproszona i zdecentralizowana baza danych” odnosi się do blockchaina. Wskazuje na to wyraźnie uzasadnienie do projektu rozporządzenia. Ponadto identyczny zwrot jest używany w innych aktach prawnych w celu odniesienia do technologii blockchain (np. w Kodeksie spółek handlowych w przepisach poświęconych rejestrowi akcjonariuszy).

19 września wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 marca 2020 r. w sprawie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi, sporządzanych na informatycznych nośnikach danych. Okazuje się, że jest to dobry pretekst do dyskusji o rozszerzeniu znaczenia prawnego pieczęci elektronicznej.

Rozporządzenie zastępuje dotychczasowe rozporządzenie wykonawcze do art. 7 Prawa bankowego. Spośród nowości, które przynosi ze sobą nowe rozporządzenie, na szczególną uwagę zasługuje systemowe ujednolicenie terminologii poprzez wprowadzenie pojęć spójnych z rozporządzeniem eIDAS oraz wprowadzenie bezpośredniego nawiązania do technologii DLT. Tym ostatnim wątkiem zajmę się w oddzielnym tekście.

Czy spółka musi mieć swoją
stronę? Czy musi ją sama prowadzić? Jakie dane powinna tam zamieszczać? Uwagi
praktyczne na gruncie nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Z początkiem roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która nakłada na spółki akcyjne oraz komandytowo-akcyjne obowiązek prowadzenia stron internetowych i zamieszczania na nich określonych informacji dla akcjonariuszy (pisaliśmy już o tym tutaj).

Choć nowy przepis dotyczy wszystkich spółek akcyjnych, to w praktyce
niewiele zmienia dla spółek publicznych, na których ciążą o wiele dalej idące
wymogi i które w dalszych rozważaniach pominiemy.

Warto przyjrzeć się nowej regulacji, która spowodowała (w sposób zapewne niezamierzony) pewne wątpliwości co do tego, na czym ów nowy obowiązek ma polegać.

W
niemal wszystkich dziedzinach życia widzimy, jak przełomowe zmiany przynoszą
nowe technologie. Postępująca cyfryzacja nie omija także rynków finansowych,
które postrzegane są zresztą jako jeden z tych obszarów, który niemal w pełni
może zostać wprowadzony w świat cyfrowy. Dobra będące przedmiotem obrotu na
rynkach finansowych rzadko mają bowiem charakter materialny – są to najczęściej
różnego rodzaju prawa.

Podstawowym i najbardziej oczywistym wyzwaniem dla cyfryzacji rynków finansowych jest pozbycie się papieru wszędzie tam, gdzie lepiej sprawdzą się zapisy w systemach informatycznych. Trudno o prostszy przykład niż papiery wartościowe. Tradycyjnie i historycznie mają one formę papierową – na co wskazuje również nazwa tego instrumentu – co w oczywisty sposób nie przystaje do wymogów współczesnego obrotu na rynkach finansowych, naszpikowanego nowoczesnymi technologiami.

Od 1 marca 2020 r. zaczną obowiązywać przepisy o prostej spółce akcyjnej (PSA). Umożliwią one prowadzenie rejestru akcjonariuszy takich spółek z wykorzystaniem technologii blockchainowej. Dla jednych jest to niewiele znaczący techniczny przepis, dla innych to prawdziwie rewolucyjny wyłom w systemie prawa, umożliwiający tokenizowanie akcji polskich spółek. Jak jest naprawdę?

Latem 2018 r. mieliśmy okazję uczestniczyć w analizie projektu regulacji dotyczących PSA wykonywanej przez Koalicję na rzecz Polskich Innowacji. Przepis o możliwości prowadzenia rejestru akcjonariuszy PSA z wykorzystaniem rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych trafił do projektu w sposób nieoczekiwany i od razu spotkał się ze sporym zainteresowaniem. To była zupełna nowość w polskim systemie prawa. Zaskoczenie było tym większe, że w tym samym czasie obserwowaliśmy pierwsze działania regulatorów zmierzające do ograniczenia niekontrolowanego rozwoju technologii blockchain.

Przepis pozwalający prowadzić rejestr akcjonariuszy PSA na blockchainie nie jest aż tak rewolucyjny, jak się wydaje. Do pełnej tokenizacji oraz decentralizacji PSA jeszcze nam daleko. Przesądzają o tym pozostałe przepisy dotyczące PSA, które wykazują znacznie więcej przywiązania do tradycyjnych instytucji prawnych. Mimo to komentowany przepis otwiera sporo nowych możliwości i tworzy przestrzeń do ciekawego i zgodnego z prawem eksperymentowania z technologią blockchain. Warto wykorzystać tę szansę i stworzyć rozwiązania, które w przyszłości zachęcą regulatora oraz ustawodawcę do odważniejszego otwarcia systemu prawa na technologię zdecentralizowanych rejestrów.