21 października 2016 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw. Po przyjęciu przez Sejm niektórych poprawek Senatu, 9 grudnia 2016 r. ustawa została podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw (poz. 1997).

Poniżej omawiamy zmiany wprowadzone przez nową ustawę, przy czym zajmujemy się jedynie zmianami w ustawie o usługach płatniczych, które służą przede wszystkim implementacji dyrektywy PAD oraz dostosowaniu przepisów ustawy do rozporządzenia interchange.

Implementacja dyrektywy PAD

Część przepisów omawianej ustawy wiąże się z implementacją dyrektywy o rachunkach podstawowych (tzw. dyrektywy PAD). Podstawowym celem tej dyrektywy jest wyeliminowanie przeszkód hamujących rozwój rynku detalicznych usług finansowych związanych z rachunkami płatniczymi i usługami towarzyszącymi. Chodzi m.in. o nałożenie na dostawców nowych obowiązków informacyjnych, określenie trybu przenoszenia rachunków pomiędzy dostawcami, regulację usług porównywania rachunków oraz obowiązek prowadzenia rachunków podstawowych.

Nowe obowiązki informacyjne. Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych wprowadza nowe obowiązki informacyjne. Dostawcy usług płatniczych zostaną zobowiązani do:

• dostarczania konsumentowi wykazu opłat związanych z prowadzeniem rachunku przed zawarciem umowy;
• dostarczania konsumentowi posiadającemu rachunek zestawienia opłat za usługi związane z rachunkiem i kredytem w rachunku, uwzględniającego też naliczone odsetki (co najmniej raz w roku);
• posługiwania się w niektórych przypadkach, np. w reklamie rachunków czy treści umów, ustaloną na podstawie ustawy jednolitą nomenklaturą dotyczącą tzw. usług reprezentatywnych związanych z rachunkiem płatniczym.

Tryb przenoszenia rachunków. Nowe przepisy ustalają zasady przenoszenia rachunków płatniczych pomiędzy dostawcami mającymi siedzibę w Polsce. Określono m.in. treść upoważnienia składanego przez konsumenta, zakres przekazywanych informacji, terminy na wykonanie poszczególnych czynności dla dostawców czy też ich odpowiedzialność za szkody powstałe na skutek niewywiązania się z obowiązków. Ustawa wprowadza także pewne rozwiązania mające ułatwić przenoszenie rachunków pomiędzy dostawcami z różnych państw, ale nie mają one charakteru kompletnej procedury.

Internetowe porównywarki rachunków. Na mocy dyrektywy PAD Polska musi zapewnić konsumentom dostęp do strony internetowej, która umożliwia porównanie dostępnych na rynku ofert rachunków płatniczych dla tzw. usług reprezentatywnych. Stosownie do nowelizacji taką porównywarkę może prowadzić podmiot prywatny spełniający kryteria wskazane w ustawie (chodzi głównie o niezależność i zakres prezentowanych informacji). Jeżeli żaden podmiot rynkowy nie sprosta wymaganiom ustawy, taką stronę będzie prowadziła KNF.

Rachunki podstawowe. Banki, instytucje kredytowe i ich oddziały oraz SKOK-i będą zobowiązane do prowadzenia bezpłatnych podstawowych rachunków płatniczych. Do ich założenia będą uprawnieni tylko konsumenci nieposiadający innego rachunku bankowego. Rachunek podstawowy ma umożliwiać m.in. co najmniej 5 bezpłatnych przelewów w miesiącu oraz korzystanie z karty płatniczej.

Wdrożenie rozporządzenia interchange

Nowelizacja wprowadza także rozwiązania mające zapewnić stosowanie unijnego rozporządzenia dotyczącego opłat interchange, o którym szerzej pisaliśmy tutaj. Co do zasady przepisy rozporządzenia stosuje się bezpośrednio i nie wymagają one implementacji, ale państwom członkowskim pozostawiono wskazanie organu nadzoru i sankcji. W Polsce nadzór nad przestrzeganiem tych przepisów będzie sprawowała KNF, której przyznano także uprawnienia do nakładania kar pieniężnych za ich naruszenie.

Warto też zauważyć, że nowelizacja uchyla krajowe przepisy określające stawki maksymalne opłat interchange ze względu na obowiązywanie stawek określonych w rozporządzeniu. W praktyce oznacza to zniesienie limitów opłat dla tzw. biznesowych kart płatniczych.

Pozostałe zmiany

Uchwalone przepisy wprowadzają także nowy rodzaj działalności regulowanej – prowadzenie schematów płatniczych. Zasady ich prowadzenia będzie określał nowy Dział VIIb ustawy o usługach płatniczych. Funkcję organu nadzoru ma pełnić Prezes NBP, który będzie wydawał zgody dla organizacji płatniczych na prowadzenie schematu oraz zmianę jego zasad. Te ostatnie będą musiały spełniać wymagania określone w ustawie.

Nowe obowiązki będą dotyczyć przede wszystkim organizacji kartowych. Mogą jednak wpłynąć również na funkcjonowanie innowacyjnych rozwiązań płatniczych, o czym pisaliśmy już wcześniej tutaj (bazując na bardzo wczesnym projekcie przepisów, które od tego czasu uległy zmianom).

Zmianie ulegną także zasady obliczania wysokości opłat na pokrycie kosztów nadzoru, do których uiszczania są zobowiązane krajowe instytucje płatnicze. Dotychczas wysokość opłat ustalano jako odsetek całkowitej kwoty transakcji wykonanych przez instytucję. Natomiast po wejściu w życie nowelizacji kwota opłat nie będzie mogła przekroczyć 1% tzw. funduszy własnych, co powinno przyczynić się do zmniejszenia ich wysokości.

Wypada odnotować również modyfikację dopuszczalnej formy wyrażenia zgody na ujawnienie informacji objętych tajemnicą zawodową na gruncie ustawy o usługach płatniczych. Dotychczas użytkownik mógł wyrazić taką zgodę jedynie na piśmie. Zgodnie z nowelizacją będzie to mógł uczynić również w postaci elektronicznej.

Wejście w życie i przepisy przejściowe

Większość przepisów nowelizacji weszła w życie 8 lutego 2017 r. Wyjątkiem są m.in. zmiany dotyczące zasad obliczania opłat nadzorczych uiszczanych przez krajowe instytucje płatnicze, które wejdą w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2018 r.

Stosownie do przepisów przejściowych dostawcy usług płatniczych będą musieli zacząć wykonywać obowiązki związane z implementacją dyrektywy PAD nie później niż przed upływem 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Z kolei dla podmiotów prowadzących schematy płatnicze w dniu wejścia w życie ustawy przewidziano 6-miesięczny okres przejściowy na złożenie wniosku o wydanie zgody Prezesa NBP. Do czasu rozpatrzenia wniosku będą mogły one kontynuować prowadzenie schematu, a w przypadku decyzji odmownej będą musiały zaprzestać tej działalności w ciągu 6 miesięcy od jej doręczenia.

Inne istotne zmiany prawne na rynku finansowym

Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych jest jedną z wielu nowych lub planowanych regulacji, które wpłyną na polski rynek usług płatniczych, jak również ogólnie pojęty rynek finansowy. Wśród innych projektów legislacyjnych znajdujących się na różnych etapach postępowania legislacyjnego warto zwrócić uwagę w szczególności na:

• projekt ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, który zakłada m.in. przyjęcie regulacji dotyczących pośredników kredytowych (a nie, wbrew brzmieniu tytułu ustawy, tylko pośredników kredytu hipotecznego);
• projekt tzw. ustawy antylichwiarskiej (projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych ustaw), który wprowadza daleko idące ograniczenia i sankcje związane z pobieraniem opłat przez pożyczkodawców.