Od ponad pięciu lat, m.in. na łamach tego bloga, piszemy o zmianach w stosowaniu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CTF) do aktywności związanych z kryptowalutami. Wciąż jednak pojawiają się kolejne zmiany prawne i nowe interpretacje warte omówienia.
Jak pisałem niemal rok temu, w ostatnim czasie na wezwanie G20 sprawą kryptoaktywów zajęło się kilka kluczowych światowych organizacji zajmujących się ustanawianiem standardów w określonych dziedzinach. Wśród nich znalazła się FATF (Financial Action Task Force), międzyrządowa organizacja upoważniona do tworzenia, pomocy we wdrożeniu i monitorowania standardów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.
Obecnie znamy już wszystkie szczegóły rezultatów prac FATF. Chodzi przede wszystkim o:
- Zmianę Rekomendacji FATF w celu uwzględnienia kryptoaktywów
Fundamentalna zmiana polega na zmianie Rekomendacji 15 FATF, dotyczącej nowych technologii. Drugi akapit tej Rekomendacji dotyczy obecnie kryptoaktywów i brzmi następująco (tłumaczenie własne):
Aby zarządzać ryzykami i ograniczać ryzyka wynikające z wirtualnych aktywów, państwa powinny zapewnić, że dostawcy usług związanych z wirtualnymi aktywami (virtual asset service providers) są poddani regulacjom AML/CTF, jak również że stosuje się do nich wymóg uzyskania odpowiedniego zezwolenia lub rejestracji oraz że podmioty te podlegają odpowiednim systemom monitoringu i zapewniania zgodności z odpowiednimi środkami przewidzianymi w Rekomendacjach FATF.
To krótkie, jednak poważne w skutkach stwierdzenie. Oznacza ono, że przepisom AML/CTF poddana będzie nowa grupa podmiotów, nazwana virtual asset service providers. Działalność ta będzie wymagała posiadania licencji lub co najmniej wpisu do odpowiedniego rejestru. Przypomnijmy, że dotychczas Rekomendacje FATF obejmowały przede wszystkim podmioty zajmujące się wymianą kryptowalut na waluty tradycyjne oraz inne podmioty znajdujące się „na styku” tradycyjnego systemu finansowego oraz świata blockchaina.
- Przyjęcie definicji VASP
Po definicję virtual asset service providers (VASP) należy sięgnąć do słownika znajdującego się w Rekomendacjach. Brzmi ona następująco (tłumaczenie własne):
Dostawca usług związanych z wirtualnymi aktywami oznacza jakąkolwiek osobę fizyczną lub prawną, która nie jest objęta niniejszymi Rekomendacjami z innego powodu, prowadzącą w ramach przedsiębiorstwa jedną lub więcej z poniższych aktywności, samodzielnie lub na rzecz innej osoby fizycznej lub prawnej:
i. wymiana pomiędzy wirtualnymi aktywami i walutami fiat;
ii. wymiana pomiędzy jedną lub większą ilością rodzajów wirtualnych aktywów;
iii. transfer wirtualnych aktywów;
iv. przechowywanie i/lub administracja wirtualnych aktywów lub instrumentów umożliwiających sprawowanie kontroli nad wirtualnymi aktywami;
v. uczestnictwo lub świadczenie usług finansowych związanych z ofertą i/lub sprzedażą wirtualnych aktywów.
Powyższa definicja VASP znacząco poszerza grupę podmiotów, które objęte zostaną regulacjami AML/CTF. Niewątpliwie napotkamy wiele znaków zapytania dotyczących różnych modeli biznesowych oraz ich ewentualnego zakwalifikowania jako wymienionych powyżej usług. Przykładowo punkt (ii) zwraca uwagę w kontekście tzw. zdecentralizowanych giełd (zobacz mój artykuł na ten temat). W Polsce nie jest to zresztą zagadnienie nowe, ponieważ aktywność polegająca na wymianie tzw. krypto-krypto jest już poddana przepisom AML/CTF (zobacz więcej w tym artykule). Z kolei w punkcie (iii) zastanawia znaczenie słowa „transfer” w kontekście blockchaina, a punkt (v) najwyraźniej obejmuje swoim zakresem wiele usług związanych z organizowaniem ICO. Nowa definicja „wirtualnych aktywów” jest równie szeroka i niewątpliwie obejmie większość rodzajów funkcjonujących na rynku kryptoaktywów, w tym rozmaitych tokenów.
- Przyjęcie noty interpretacyjnej oraz stanowiska FATF
Do powyższych zmian w Rekomendacjach zaliczyć należy także stanowiącą ich część Notę interpretacyjną do Rekomendacji 15, jak również wydane przez FATF stanowisko dotyczące wirtualnych aktywów oraz VASP. FATF dokonuje w nich licznych interpretacji nowej Rekomendacji w różnych stanach faktycznych, w tym tych najbardziej innowacyjnych, np. związanych ze zdecentralizowanymi aplikacjami (dapps). Dokumenty powinny być uważnie przeanalizowane przez wszystkie podmioty zajmujące się kryptoaktywami – pamiętajmy przy tym, że definicja tego pojęcia jest niezwykle szeroka.
Rekomendacje FATF nie stanowią prawa powszechnie obowiązującego i są wiążące co najwyżej dla poszczególnych państw. Praktyka pokazuje jednak, że Rekomendacje te są konsekwentnie wdrażane przez większość jurysdykcji na świecie. Najnowsze zmiany w prawie unijnym dotyczące AML/CTF (dyrektywy AMLD4 oraz AMLD5), następnie implementowane również w Polsce, w ogromnej mierze opierały się właśnie na Rekomendacjach FATF. W związku z tym to najprawdopodobniej jedynie kwestia czasu, zanim nowe Rekomendacje zostaną wdrożone w Unii Europejskiej, a w rezultacie także w Polsce. Uczestnicy rynku powinni uważnie przyglądać się rozwojowi wypadków. Istnieje bowiem spore ryzyko, że oczekiwane propozycje nowych przepisów spotęgują już istniejące wątpliwości interpretacyjne.
Jacek Czarnecki