Prawo autorskie – co może być chronione?

Gra
wideo składa się z wielu różnorodnych elementów, m.in. grafiki, muzyki,
fabuły, programu komputerowego czy graficznego interfejsu użytkownika.
Na gruncie prawa autorskiego debata o tym, jak chronić grę wideo (czy
jako program komputerowy, każdy element jako osobny utwór, czy wszystkie
razem jako utwór multimedialny) nie wydaje się definitywnie
rozstrzygnięta. W praktyce jednak najistotniejsze wydaje się ustalenie,
czy dany element gry stanowi utwór, tj. jest twórczym i indywidualnym
wytworem ludzkiej działalności. Przedmiotem ochrony jest bowiem każdy
przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony
w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia
i sposoby wyrażenia.

W grze ochronie prawnoautorskiej może więc podlegać np.:

• wygląd postaci, światów i obiektów (broń, zbroja, przeszkody itp.), architektura miast, miejsc itp.,
• muzyka,
• program komputerowy.

Uzyskanie ochrony prawnoautorskiej nie wiąże się z obowiązkiem rejestracji. Ochrona prawnoautorska, upraszczając, wygasa wraz z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Przypominamy, że pomysł nie podlega ochronie prawno-autorskiej, o czym pisaliśmy w artykule Pomysł na utwór czy utwór z pomysłem?

Wzór przemysłowy do ochrony wyglądu – ale czy zawsze?

Wygląd
produktu lub jego części może być chroniony wzorem przemysłowym. Wzór
przemysłowy, co do zasady, chroni zewnętrzną, postrzegalną postać
produktu. Może to być np. specyficzny wygląd, kształt, kontur,
ornamentacja, struktura bądź szczególne zewnętrzne cechy materiału
(patrz wyrok NSA z 7 lipca 2017 r., II GSK 3072/15). Ochrona na
podstawie wzoru przemysłowego jest wykorzystywana w bardzo różnych
branżach dla rozmaitych produktów.

W
gamingu wzór przemysłowy może chronić np. wygląd postaci z gry wideo,
wygląd urządzeń do gry czy interfejsu graficznego użytkownika.

Aby
wzór był chroniony, musi być nowy (tj. nie mógł być wcześniej
udostępniony publicznie) i mieć indywidualny charakter, co oznacza, że
całościowe wrażenie, jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku, musi
być odmienne od wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku wzór
udostępniony publicznie wcześniej.

Jeżeli wzór spełnia przesłanki ochrony, to może uzyskać ochronę krajową (np. w Polsce albo np. w  Chinach), unijną (w Unii Europejskiej wzór można zarejestrować w EUIPO i  uzyskać ochronę we wszystkich państwach członkowskich) albo międzynarodową.

Trzeba jednak pamiętać, że
wzór przemysłowy – podobnie jak inne prawa własności intelektualnej –
daje ochronę ograniczoną wyłącznie do danego terytorium. Wzór
przemysłowy będzie chroniony tam, gdzie uzyskał rejestrację – to
oznacza, że rejestracja wzoru przemysłowego w Chinach albo w Stanach
Zjednoczonych nie daje żadnej ochrony w Polsce.

Wzór przemysłowy
jest prawem „czasowym”, bowiem przyznaje ochronę przez określony czas – w
Polsce przez 25 lat. Po upływie tego okresu wzór przestaje być
chroniony i wchodzi do domeny publicznej, co oznacza, że wszyscy mogą z
niego korzystać w dowolny sposób, komercyjny i niekomercyjny.

Choć
wzór łatwo uzyskać, skuteczność ochrony, którą on daje, zależy od tego,
co chcemy nim chronić. Nietrafnie zarejestrowany wzór może okazać się
wyłącznie „sztuką dla sztuki”, zwiększając co prawda formalnie posiadane
„assety” studia, ale niekoniecznie skutecznie zabezpieczając przed
naruszeniem.

Patent na gamingowy wynalazek

Uzyskanie
patentu na wynalazek – niezależnie od branży – nie należy do zadań
łatwych i szybkich, gdyż spełnienie przesłanek ochrony patentowej jest
nie lada wyzwaniem: organizacyjnym, prawnym i finansowym. Przykłady z rodzimego rynku
dowodzą jednak, że uzyskanie patentu na wynalazek w branży gamingowej
jest możliwe, co cieszy i daje nadzieję na wzrost liczby patentów
udzielanych w tej branży.

Decydując się na poszukiwanie ochrony
patentowej, należy pamiętać, że aby uzyskać ochronę patentową, wynalazek
musi spełniać następujące przesłanki:

• mieć techniczny charakter,
• być nowy,
• posiadać poziom wynalazczy,
• nadawać się do przemysłowego stosowania.

Wszystkie
spośród wskazanych wymogów są odrębne i niezależne oraz muszą być
spełnione łącznie, by dane rozwiązanie mogło uzyskać ochronę patentową
(wyrok WSA w Warszawie z 8 marca 2017  r., VI SA/Wa 1554/16).

Wynalazkiem
może być np. sposób działania czy sposób produkcji. Bloober Team SA
uzyskał w Stanach Zjednoczonych patent na wynalazek o nazwie „Method of simultaneous playing in single-player video games”.

Zgodnie
z opisem kluczową cechą wynalazku jest sposób grania w grę wideo przez
pojedynczego gracza, polegający na jednoczesnym sterowaniu kilkoma
awatarami postaci umieszczonymi w kilku wirtualnych rzeczywistościach.

Wynalazkiem może być także np.:

• urządzenie,
• kompozycja chemiczna,
• zastosowanie (np. substancji) dla osiągnięcia określonego celu.

Natomiast za wynalazki nie uważa się schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier oraz programów komputerowych (o patentowaniu programów komputerowych pisaliśmy tutaj). Co do zasady nie można więc opatentować zasad gry. Ale niewykluczone, że sposób zastosowania tych zasad spełni przesłanki ochrony patentowej, o czym świadczy sprawa Nintendo. Nintendo zgłosiło do ochrony patentowej wynalazek zatytułowany „Game machine and storage medium therefor”, który dotyczył – w skrócie – gry polegającej na tym, że gracz porusza się po mapie, natrafiając na różne postaci, które pojawiają się zgodnie z  „prawdopodobieństwem pojawienia się” (różniącym się w zależności od  postaci).

EP 00116115.7 (numer zgłoszenia)

W
grze założono, że „prawdopodobieństwo pojawienia się” danej postaci
będzie różnicowane, tj. będzie zmieniało się w czasie, co zwiększało
nieprzewidywalność tych spotkań i gry. Początkowo odmówiono udzielenia
patentu na wynalazek z uwagi właśnie na zakaz patentowania zasad gier.
Rozpatrując odwołanie, organ uznał jednak, że istotą wynalazku nie jest
zasada gry jako taka, ale szczególny sposób, w jaki zasada jest
realizowana, tj. sposób, w jaki generowane są zdarzenia w grze. Organ
uznał, że również pozostałe przesłanki ochrony patentowej zostały
spełnione i udzielenie patentu jest uzasadnione.

Patent jest
prawem przyznającym wyłączność korzystania z objętego nim wynalazku,
innowacyjnego rozwiązania o charakterze technicznym. Ochrona patentowa
również jest terytorialna. W Polsce trwa 20 lat.

Tajemnica przedsiębiorstwa

W
pewnych przypadkach korzystniej jest nie poddawać sformalizowanej
ochronie określonych aspektów bądź elementów gry. Trzeba bowiem
pamiętać, że wnioskując np. o udzielenie patentu, musimy ujawnić istotę
wynalazku, w związku z czym każdy może zapoznać się z rozwiązaniem, a po
upływie ochrony patentowej swobodnie z niego korzystać w swojej
działalności.

Zdarza się też, że niektóre elementy gry wideo nie spełniają przesłanek ochrony prawem autorskim bądź prawami własności przemysłowej. W takiej sytuacji należy rozważyć, czy spełnione są warunki uznania ww. wytworów za tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (zobacz artykuł Trudniejsza ochrona tajemnic przedsiębiorstwa w relacjach handlowych). Tajemnicą przedsiębiorstwa, w skrócie, mogą być wszelkie, techniczne bądź nietechniczne, organizacyjne, handlowe informacje bądź dane tak długo, jak długo pozostają tajemnicą – stan poufności jest bowiem kluczową przesłanką ochrony prawnej. Konieczne jest więc podjęcie odpowiednich działań i wprowadzenie odpowiednich zabezpieczeń dla utrzymania stanu poufności istotnej gospodarczo informacji. Sztandarowym przykładem jest „przepis” na Coca-Colę: krążą legendy na temat różnych zabezpieczeń dostępu do receptury tego napoju. Warto zaznaczyć, że tajemnica przedsiębiorstwa jest co do zasady chroniona przez czas nieograniczony (tak długo, jak długo istnieje stan poufności). Nadto nie ma obowiązku rejestracji tajemnicy przedsiębiorstwa.

Wybór
sposobu ochrony to ważna i trudna decyzja, która może jednak
zaprocentować w przyszłości. Warto dobrze ją przemyśleć i skonsultować
ze specjalistą.

dr Monika A. Górska