Mimo że tokeny oraz ICO od wielu miesięcy stanowią rozgrzany do czerwoności temat regulacyjny, w Unii Europejskiej do tej pory nie osiągnęliśmy stanu choćby umiarkowanej pewności prawnej. Wiele finansowych organów nadzorczych państw członkowskich UE zajęło w tej sprawie stanowiska, czasem rozbudowane i pomocne, czasem dość enigmatyczne. Wszystko wskazuje na to, że niebawem do tych głosów dołączy polska KNF, w której trwają prace nad stanowiskiem w sprawie m.in. klasyfikacji prawnej tokenów. W przeciwieństwie do zwięzłego komunikatu w sprawie ICO sprzed niemal dokładnie roku ma ono dostarczyć rynkowi użytecznej wiedzy na temat interpretacji regulacyjnych organu nadzoru.
Istnieje spora szansa, że w niedługim czasie podobne stanowiska staną się o wiele mniej istotne ze względu na przyjęcie interpretacji w sprawie tokenów bezpośrednio na szczeblu unijnym. Do tej pory Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) dość ostrożnie wypowiadał się w tej sprawie. Raport ESMA na temat technologii rozproszonych rejestrów z lutego 2017 r. niemal w ogóle nie odnosił się do tej kwestii (mimo rosnącej wówczas pierwszej fali ICO), a dwa stanowiska ESMA w sprawie ICO z listopada 2017 r. rzetelnie przedstawiły ryzyka dla organizatorów i uczestników akcji dystrybucji tokenów, ale nie rozstrzygnęły wątpliwości prawnych.
Obecnie jednak słyszymy coraz więcej głosów, że ESMA przedstawi swoje stanowisko w kluczowych sprawach w ciągu najbliższych miesięcy. Bardzo znaczący w tym kontekście jest raport przedstawiony ESMA przez działającą przy tym Urzędzie Grupę Interesariuszy z Sektora Giełd i Papierów Wartościowych (Securities and Markets Stakeholders Group – SMSG). SMSG zaproponowała klasyfikację tokenów pod prawem unijnym (wzorując się na szwajcarskim organie nadzoru FINMA), jak również wskazała ESMA wątpliwości regulacyjne, które powinny zostać rozstrzygnięte. Do tych wątpliwości należą m.in.:
- interpretacja pojęcia „zbywalnych papierów wartościowych” w dyrektywie MiFID2 w kontekście tokenów inwestycyjnych (asset tokens);
- interpretacja przepisów MiFID odnoszących się do instytucji MTF oraz OTF (niektórych rynków obrotu wtórnego określonymi instrumentami finansowymi) w kontekście asset tokens.
Co równie istotne, SMSG wyraźnie zasugerowała objęcie regulacjami nie tylko tych tokenów, które stanowią papiery wartościowe w rozumieniu unijnych regulacji finansowych. W ocenie tej grupy doradczej tokeny kwalifikujące się jako utility tokens oraz payment tokens być może również należałoby uznać za instrumenty finansowe. Stąd propozycja, by ESMA wystąpiła z odpowiednią inicjatywą do Komisji, która władna jest rozpocząć odpowiednią procedurę prawodawczą. Nie sposób zatem nie odnieść wrażenia, że propozycja uznania „wirtualnych walut” za instrumenty finansowe ma wielu zwolenników.
Niezależnie od tego, czy ESMA podąży za rekomendacjami przedstawionymi przez SMSG, stanowisko tej instytucji będzie miało fundamentalne znaczenie dla praktyki prawnej związanej z blockchainem w Unii Europejskiej.
Jacek Czarnecki