22 grudnia 2016 r. opublikowany został projekt ustawy o Centralnej Bazie Rachunków. Głównym celem planowanych przepisów ma być umożliwienie sprawnego ustalania miejsca przechowywania środków majątkowych mogących mieć związek z przestępstwem lub podlegających egzekucji sądowej lub administracyjnej.

Projekt przewiduje stworzenie centralnego rejestru, nazwanego Centralną Bazą Rachunków (CBR), w którym zawarte zostaną informacje na temat różnego rodzaju rachunków służących do przechowywania środków majątkowych wraz ze wskazaniem danych identyfikacyjnych ich posiadaczy (bez aktualnego salda czy historii transakcji).

CBR ma być prowadzona przez ministra właściwego do spraw finansów i mieć formę systemu teleinformatycznego, opartego o istniejącą infrastrukturę Ministerstwa Finansów.

Przepisy obejmą rynek wirtualnych walut

Obowiązkiem przekazywania informacji do CBR mają zostać objęte liczne rodzaje podmiotów funkcjonujących na rynkach finansowych, które w swojej działalności oferują otwieranie i prowadzenie różnego rodzaju rachunków. Chodzi m.in. o: banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, dostawców usług płatniczych, firmy inwestycyjne, ubezpieczycieli czy fundusze inwestycyjne.

Projekt ustawy o CBR określa powyższe podmioty jako „instytucje zobowiązane” oraz nakłada na nie obowiązki regulacyjne, za których niewykonanie mają grozić sankcje.

Zgodnie z projektem instytucjami zobowiązanymi mają stać się również niektóre podmioty działające w obszarze „wirtualnych walut” (tym pojęciem posługuje się projekt). Tym samym projekt ustawy o CBR stanowi pierwszą w Polsce propozycję objęcia regulacjami rynku walut cyfrowych.

Projekt zawiera m.in. definicję waluty wirtualnej, przez którą rozumie się „zbywalne prawo majątkowe, którego przedmiotem jest cyfrowa reprezentacja wartości, posiadająca swój ekwiwalent w środku płatniczym, traktowana jako środek wymiany i jednostka rozrachunkowa, nieposiadające statusu legalnego środka płatniczego i niebędące pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia o usługach płatniczych, które może być przekazywane, przechowywane lub sprzedawane za środki płatnicze drogą elektroniczną”.

Powyższa definicja będzie zapewne podlegała zmianom. Można bowiem założyć, że twórcy projektu ustawy o CBR będą dążyli do przyjęcia definicji „wirtualnych walut” tożsamej z definicją tego samego pojęcia, która ma zostać zawarta w aktualnie znajdującym się w końcowych etapach prac unijnym projekcie zmian w dyrektywie AMLD4 (dyrektywie w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu). O definicji „wirtualnych walut” w AMLD4 pisaliśmy już w artykułach Już wkrótce prawna definicja wirtualnych walut oraz Postępy prac nad regulacją cyfrowych walut w Unii Europejskiej.

Zgodnie z projektem ustawy o CBR, instytucjami zobowiązanymi mają stać się „podmioty oferujące produkty lub usługi umożliwiające przechowywanie danych uwierzytelniających niezbędnych do uzyskania dostępu do walut wirtualnych, prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Poszczególne elementy tej definicji wywołują wątpliwości, jakie dokładne podmioty powinny być uznane za instytucje zobowiązane. O ile jest dość jasne, że regulacje obejmą niektórych dostawców portfeli (tych przechowujących klucze prywatne), nie ma pewności, czy instytucjami zobowiązanymi staną się np. giełdy wymiany kryptowalut.

Istnieje jednak ryzyko, że planowane regulacje wpłyną na szeroko rozumiane projekty innowacyjne związane z technologią blockchain (w tym kryptowalutami) i ich rozwój w Polsce. Nie można również wykluczyć, że za „waluty wirtualne” uznane zostaną np. waluty lub dobra w grach online, co może spowodować objęcie regulacjami firmy działające w tym obszarze.

Obowiązki regulacyjne

Podstawowym obowiązkiem instytucji zobowiązanych ma być przekazywanie do CBR informacji o rachunkach w przypadku otwarcia i zamknięcia rachunku, jak również zmiany informacji o rachunku.

Zgodnie z projektem rachunkiem jest między innymi „produkt lub usługa umożliwiająca przechowywanie danych uwierzytelniających niezbędnych do uzyskania dostępu do walut wirtualnych”. Jest to bardzo szeroka definicja, która teoretycznie obejmuje nawet tzw. portfele papierowe czy smartfony lub komputery, które również umożliwiają przechowywanie kluczy prywatnych.

Informacje o rachunku obejmują szczegółowe dane na temat samego rachunku, jak i na temat jego posiadacza. W przypadku osób fizycznych chodzi m.in. o:

• imię i nazwisko;
• obywatelstwo;
• numer PESEL albo datę urodzenia w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL;
• adres zamieszkania, w tym kraj, miejscowość, kod pocztowy, ulicę, numer domu lub lokalu;
• cechy dokumentu tożsamości: rodzaj numer i serię dokumentu.

Oznacza to, że użytkownicy walut cyfrowych mogą spodziewać się wpisania powyższych danych do CBR (jeżeli korzystają z usług instytucji zobowiązanych).

Przekazywanie informacji do CBR ma odbywać się za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Projekt zakłada obowiązek przekazywania informacji w ciągu 24 godzin od otwarcia rachunku, zamknięcia rachunku lub zmiany informacji o rachunku. Informacje mają być przetwarzane przez okres 10 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym została wprowadzona informacja o zamknięciu rachunku.

Udostępnianie informacji o rachunkach

Informacje o rachunkach mają być udostępniane w postaci elektronicznej w czasie rzeczywistym różnym podmiotom należącym do szeroko rozumianego sektora publicznego, m.in.: sądom karnym, prokuraturze, policji, szefom CBA, ABW i SKW, GIIF, Przewodniczącemu KNF, komornikom sądowym.

Sankcje za naruszenie postanowień ustawy

Projekt ustawy o CBR zawiera przepisy, które przewidują surowe kary za naruszenie postanowień ustawy, m.in. karę grzywny w wysokości nie większej niż 1 500 000 zł, grożącą instytucji zobowiązanej za niedopełnienie obowiązku przekazania informacji o rachunkach w terminie wskazanym w ustawie oraz karę pozbawienia wolności do lat 3 za analogiczny czyn popełniony przez osobę działającą w imieniu lub interesie instytucji zobowiązanej.

Dalsze kroki

Projekt ustawy o Centralnej Bazie Rachunków został opublikowany w dniu 22 grudnia 2016 r. Obecnie jest na szczeblu rządowym.