Ulga badawczo-rozwojowa została wprowadzona do ustaw o podatkach dochodowych z dniem 1 stycznia 2016 r. Po roku funkcjonowania, na mocy tzw. małej ustawy o innowacyjności wprowadzone zostaną istotne zmiany, które mają dodatkowo podnieść atrakcyjność ulgi.

Ulga badawczo-rozwojowa dziś

Mechanizm ulgi zakłada, że prowadzący działalność badawczo-rozwojową podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych albo prawnych jest uprawniony do dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na taką działalność.

Do objęcia ulgą kwalifikują się wydatki poniesione na następujące aktywności:

1. działalność badawczo-rozwojową – czyli działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz ich wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań;
2. prace rozwojowe czyli nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji, oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług (z wyłączeniem prac obejmujących rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń), w szczególności:
3. opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracja, testowanie i walidacja nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w otoczeniu stanowiącym model warunków rzeczywistego funkcjonowania, przy czym głównym celem takich opracowań jest dalsze udoskonalanie techniczne produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony,
4. opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych, które można wykorzystać do celów komercyjnych, w przypadku gdy prototyp lub projekt pilotażowy stanowi gotowy do wykorzystania komercyjnego produkt końcowy, lecz jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna.

Odliczeniu od postawy opodatkowania – w zależności od wielkości podatnika lub kategorii kosztów – podlega określony procent kosztów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową (tzw. koszty kwalifikowane). I tak, w ramach ulgi można odliczyć:

1. płace i składki pracowników w części finansowanej przez płatnika składek, jeżeli te należności i składki dotyczą pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej;
2. nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;
3. ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, a także nabycie wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych na podstawie umowy przez jednostkę naukową na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej;
4. odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem;
5. odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością.

W przypadku kwalifikowanych kosztów wynagrodzeń możliwe jest dokonanie dodatkowego odpisu w wysokości 30% ich wartości, niezależnie od wielkości podatnika jako dużego, średniego lub małego. W przypadku pozostałych spośród wyżej wymienionych kosztów kwalifikowanych dodatkowy odpis wynosi 20% dla mikro, małych i średnich podatników oraz 10% dla dużych podatników.

Z odpisu w ramach ulgi badawczo-rozwojowej wyłączone są dwa rodzaje kosztów, a mianowicie :

1. koszty zwrócone w jakiejkolwiek formie; oraz
2. koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa, które w danym roku prowadziły działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia (bez względu na to, czy zezwolenie obejmuje działalność badawczo-rozwojową, czy też nie).

Odliczeń od podstawy opodatkowania w ramach ulgi badawczo-rozwojowej można dokonywać przez 3 kolejne lata, jeżeli w roku, w którym odpis w ramach ulgi przysługuje, podatnik poniósł stratę, lub uzyskał dochód podatkowy zbyt niski, aby możliwe było dokonanie maksymalnego przysługującego odpisu.

Istotne zmiany

Od 2017 r. ustawodawca podatkowy przewidział szereg zmian dotyczących zasad funkcjonowania ulgi badawczo-rozwojowej, które mają skutkować zwiększeniem atrakcyjności ulgi. W szczególności mają one zwiększyć jej efektywność finansową dla podmiotów prowadzących działalność badawczo-rozwojową, a tym samym również wzrost konkurencyjności polskiego systemu podatkowego w tej sferze.

Część zmian dotyczy podmiotów z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (dalej: MŚP), jednak niektóre z usprawnień obejmą wszystkich podatników niezależnie od ich wielkości.

Planowane zmiany w zamierzeniu powinny pozytywnie wpłynąć na wzrost atrakcyjności ulgi badawczo-rozwojowej, z której korzysta coraz więcej podatników.

Poniżej prezentujemy kształt nowych regulacji.

Rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych

W ramach nowelizacji przepisów o uldze badawczo-rozwojowej rozszerzeniu ulegnie katalog kosztów kwalifikowanych. Koszty kwalifikowane, oprócz dotychczasowych, będą obejmowały również koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione na:

1. przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i dokonanie zgłoszenia do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Urząd Patentowy) lub odpowiedniego zagranicznego organu, łącznie z kosztami wymaganych tłumaczeń na język obcy;
2. prowadzenie postępowania przez Urząd Patentowy lub odpowiedni zagraniczny organ – od momentu zgłoszenia do tych organów, w szczególności opłaty urzędowe i koszty zastępstwa prawnego i procesowego;
3. odparcie zarzutów niespełnienia warunków wymaganych do uzyskania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zarówno w postępowaniu zgłoszeniowym, jak i po jego zakończeniu, w szczególności koszty zastępstwa prawnego i procesowego, zarówno w Urzędzie Patentowym, jak i w odpowiednim zagranicznym organie;
4. opłaty okresowe, opłaty za odnowienie, tłumaczenia oraz dokonywanie innych czynności koniecznych dla nadania lub utrzymania ważności patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, w szczególności koszty walidacji patentu europejskiego.

Powyższe rozszerzenie zakresu przedmiotowego kosztów kwalifikowanych będzie jednak ograniczone podmiotowo. Koszty kwalifikowane związane z uzyskaniem i utrzymaniem praw własności przemysłowej będą bowiem przysługiwały wyłącznie podatnikom z sektora MŚP.

Wzrost wysokości kosztów kwalifikowanych

Od nowego roku istotnemu zwiększeniu ulegną limity odliczenia kosztów kwalifikowanych i to zarówno dla dużych podatników, jak i tych zaliczanych do MŚP. Podatnicy z sektora MŚP prowadzący działalność badawczo-rozwojową będą uprawnieni do odliczenia w ramach ulgi 50% kwoty kosztów kwalifikowanych. Duzi przedsiębiorcy będą mogli natomiast odliczyć 50% kosztów kwalifikowanych związanych z wynagrodzeniami oraz składkami ubezpieczeniowymi pracowników oraz 30% pozostałych kosztów kwalifikowanych.

Wydłużenie terminu na odliczenie

Od 2017 r. wydłużeniu do 6 lat podatkowych ulegnie termin na dokonanie odliczenia w ramach ulgi badawczo-rozwojowej, jeśli podatnik nie będzie w stanie dokonać pełnego przysługującego mu odliczenia w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesie koszty kwalifikowane.

Zwrot podatku w gotówce

Całkowicie nowym rozwiązaniem będzie możliwość uzyskania gotówkowego zwrotu kwoty odliczenia kosztów kwalifikowanych w przypadku podatników, którzy ponoszą straty lub osiągają dochody niepozwalające na pełne odliczenie. Uprawnienie to będzie przysługiwało wszystkim podatnikom w pierwszym roku, a podatnikom z sektora MŚP również i w drugim roku istnienia nowego przedsiębiorstwa.

Nie będą mogli skorzystać z preferencji dla rozpoczynających działalność podatnicy (niezależnie od tego czy zaliczani do dużych, czy wywodzący się z sektora MŚP) utworzeni:

1. w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników; albo
2. w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub spółki niebędącej osobą prawną; albo
3. przez osoby prawne, osoby fizyczne lub jednostki niemające osobowości prawnej, które wniosły na poczet kapitału podatnika uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa lub składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 000 euro przeliczonej wg średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym wniesiono te składniki majątku, w zaokrągleniu do 1 000 zł (wartość tych składników będzie obliczana, stosując odpowiednio przepisy o wartości rynkowej); albo
4. przez osoby prawne, osoby fizyczne lub jednostki niemające osobowości prawnej wnoszące tytułem wkładów niepieniężnych na poczet kapitału podatnika składniki majątku uzyskane przez te osoby lub jednostki w wyniku likwidacji innych podatników, jeżeli te osoby lub jednostki posiadały udziały (akcje) tych innych likwidowanych podatników.

Ponadto ustawodawca podatkowy zastrzegł obowiązek zwrotu na rachunek organu podatkowego tak otrzymanego zwrotu podatku w przypadku postawienia podatnika w stan upadłości lub likwidacji w ciągu kolejnych 3 lat podatkowych.