Obok bezpośredniego finansowania działalności innowacyjnej ze środków publicznych, np. poprzez dotacje, preferencyjne kredyty i pożyczki itp., ważnym elementem wspierania działalności innowacyjnej są instrumenty podatkowe.

Ulga na nowe technologie

Sztandarowym instrumentem podatkowym wspierającym innowacyjność jest ulga na nowe technologie, która uprawnia do odliczenia do 50% wydatków poniesionych na nabycie nowych technologii.

Dla celów ulgi technologicznej nowe technologie określane są jako wartości niematerialne i prawne (dalej: WNiP), w szczególności wyniki badań i prac rozwojowych. Obejmują one m.in. autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje, prawa określone w ustawie Prawo własności przemysłowej oraz know-how, które zostały nabyte, nadają się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub leasingu. Ponadto WNiP stanowią m.in. koszty prac rozwojowych zakończonych pozytywnym wynikiem, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika, o ile spełnione zostaną określone warunki (o których w dalszej części). W praktyce ulga najczęściej znajduje zastosowanie do programów komputerowych, co nie wyłącza jej zastosowania także do innych kategorii praw własności intelektualnej.

Z wyłączeniem własnych prac rozwojowych, nowa technologia powinna zostać nabyta na podstawie umowy o przeniesienie, oraz korzystanie z praw. Z uwagi na brak definicji przedmiotowej umowy w przepisach podatkowych wydaje się, że nabycie nowej technologii należy rozumieć szeroko i definiować je nie tylko jako zakup, ale też jako zawarcie umowy rozporządzającej i uprawniającej do korzystania z praw własności przemysłowej, a także umowy leasingu. Do objęcia ulgą technologiczną powinny kwalifikować się także WNiP nabyte z mocy prawa (jeżeli spełniają pozostałe warunki). W szczególności może dotyczyć to WNiP przeniesionych odpłatnie na przedsiębiorcę w wyniku podjętej przez niego współpracy z wynalazcą, np. jednostką badawczo-rozwojową.

Tak rozumiana nowa technologia musi być innowacyjna, tj. powinna umożliwiać wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług oraz nie być stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnich 5 lat. Innowacyjność nowej technologii musi potwierdzać opinia niezależnej od podatnika jednostki naukowej w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki.

Po spełnieniu ww. warunków podatnik jest uprawniony do odliczenia do 50% wydatków na nabycie nowej technologii, ujętych w jej wartości początkowej. Ulga obejmuje zatem nie tylko wydatki na zakup nowej technologii, ale wszelkie inne, jeżeli tylko zostały ujęte w wartości początkowej WNiP. Do podstawy ulgi nie mogą być natomiast kwalifikowane wydatki na nabycie środków trwałych lub innych urządzeń, chociażby były niezbędne do korzystania z technologii.

Odliczenia w ramach ulgi dokonuje się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono wydatki na nabycie nowej technologii, tj. w którym nową technologię wpisano do ewidencji środków trwałych oraz WNiP (za wydatki poniesione w roku wpisania nowej technologii do ewidencji uważa się także wydatki poniesione w roku poprzedzającym wpisanie nowej technologii do tejże ewidencji). Jeżeli podatnik osiąga za ten rok podatkowy stratę podatkową lub wielkość dochodu podatkowego nie wystarcza na odliczenie wszystkich kwalifikowanych wydatków, odliczenia (w całej lub pozostałej nieodliczonej części) dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie 3 lata podatkowe, licząc od końca roku, w którym nową technologię wprowadzono do ewidencji.

Z ulgi technologicznej nie mogą korzystać podatnicy działający w specjalnej strefie ekonomicznej (dalej: sse) na podstawie zezwolenia. Ponadto ustawy podatkowe nakazują zwiększyć podstawę opodatkowania o odliczoną poprzednio kwotę, jeśli w ciągu 3 lat od daty wprowadzenia nowej technologii do ewidencji podatnik:

• ogłosił upadłość likwidacyjną albo został postawiony w stan likwidacji,
• udzielił praw do nowej technologii w jakiejkolwiek formie lub części innym podmiotom,
• otrzymał zwrot wydatków w jakiejkolwiek formie (np. dotacji).

Przede wszystkim jednak ulga technologiczna zasadniczo nie przysługuje podmiotom samodzielnie prowadzącym prace badawczo-rozwojowe, które nie nabywają praw do nowej technologii (chyba że we współpracy z jednostką naukową). Podmioty te mogą jednak potencjalnie wykorzystać ulgę technologiczną w przypadku zbycia wykreowanych praw własności intelektualnej. Zastosowanie takiej „odwróconej” ulgi technologicznej mogłoby polegać na oferowaniu produktu spełniającego warunki uznania za nową technologię w rozumieniu art. 18b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (WNiP), co uprawniałoby nabywcę do zastosowania ulgi technologicznej. Pozwoliłoby to na przykład na utrzymanie ceny sprzedaży (dla nabywcy pomniejszonej o korzyści wynikajże z zastosowania ulgi).

Centrum Badawczo-Rozwojowe

Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych samodzielnie podejmujący działalność innowacyjną mogą odnosić korzyści podatkowe, gdy prowadzą prace rozwojowe w ramach centrum badawczo-rozwojowego (CBR).

Status CBR nadaje minister gospodarki przedsiębiorcom spełniającym określone warunki, na podstawie ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej, w szczególności przedsiębiorcom prowadzącym badania lub prace rozwojowe i osiągającym przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w wysokości co najmniej 1 200 000 EUR wg zasad określonych w ustawie o rachunkowości. Co najmniej 20% tej kwoty powinny stanowić przychody netto ze sprzedaży własnych usług badawczo-rozwojowych.

CBR mogą skorzystać na zasadach pomocy de minimis ze zwolnienia z podatku od nieruchomości oraz podatku rolnego i leśnego w zakresie przedmiotów opodatkowania zajętych na cele prowadzonych przez nich badań i prac rozwojowych do wysokości 200 000 EUR w okresie do 3 lat.

CBR mogą również tworzyć fundusz innowacyjności na pokrycie kosztów prowadzonych badań i prac rozwojowych lub kosztów związanych z uzyskaniem patentu na wynalazek. Gdy zachowane są ustawowe warunki, CBR może uznać za koszty uzyskania przychodów odpisy na fundusz innowacyjności już w chwili dokonania odpisu na ten fundusz (do wysokości 20% przychodów w danym miesiącu), bez czekania na wydatkowanie środków zgromadzonych na rachunku funduszu, który powinien jednak nastąpić do końca roku podatkowego. Jednocześnie ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera przepisów wyłączających zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków sfinansowanych ze środków funduszu innowacyjności. Niemniej organy podatkowe kwestionują takie podejście jako skutkujące podwójnym zaliczeniem tego samego wydatku do kosztów podatkowych [1]. Inaczej jednak wypowiedział się wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie, dopuszczając zaliczenie do kosztów podatkowych zarówno odpisów na fundusz innowacyjności, jak i wydatków ponoszonych ze środków tego funduszu[2]. Wyrok ten pozostaje nieprawomocny, rozprawa przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w tym zakresie spodziewana jest jeszcze w 2014 roku.

Działalność w specjalnej strefie ekonomicznej

Przedsiębiorcy mogą również korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych w ramach pomocy publicznej w przypadku prowadzenia działalności na terenie sse na podstawie stosownego zezwolenia. Wymagane jest poniesienie kosztów inwestycyjnych w wysokości 100 000 PLN, a w przypadku objęcia gruntu prywatnego terenem sse – poniesienie kosztów inwestycyjnych równych minimum 17 000 000 PLN lub wzrost zatrudnienia o co najmniej 50 nowych pracowników (konkretną wartość wyznacza lokalizacja i stopa bezrobocia w danym powiecie)

Podatnicy inwestujący w innowacje oraz prowadzący działalność w sektorze usług badań naukowych i prac rozwojowych (określonych w dziale 72 PKWiU) mogą jednak liczyć na preferencyjne kryteria objęcia gruntu prywatnego sse. W przypadku inwestycji w innowacje jest to poniesienie wydatków inwestycyjnych na poziomie 20 000 000 PLN lub zatrudnienie co najmniej 30 nowych pracowników, a w przypadku działalności badawczo-rozwojowej – inwestycje na poziomie co najmniej 10 000 000 PLN lub stworzenie minimum 50 nowych miejsc pracy.

Koszty samodzielnie prowadzonych prac rozwojowych

Podatnicy samodzielnie prowadzący prace rozwojowe mogą również sterować momentem rozpoznawania kosztów uzyskania przychodów.

Koszty prac rozwojowych prowadzonych samodzielnie, jako specyficzna kategoria WNiP wytwarzanych we własnym zakresie, a nie nabywanych oraz mogących podlegać amortyzacji niezależnie od przewidywanego okresu używania, mogą być rozliczane poprzez odpisy amortyzacyjne.

Amortyzacji podatkowej podlegają prace rozwojowe zakończone z wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:

• produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a koszty tych prac są wiarygodnie określone,
• techniczna przydatność produktu lub technologii została odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podatnik podjął decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,
• z dokumentacji dotyczącej prac rozwojowych wynika, że przychody ze sprzedaży produktów lub zastosowania technologii pokryją przynajmniej koszty tych prac.

Tak rozumiane koszty prac rozwojowych mogą być zamortyzowane w całości w ciągu 12 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym koszty prac rozwojowych zostały wprowadzone do ewidencji.

Jeżeli zastosowanie 100% stawki amortyzacji nie odpowiada podatnikowi, może on dowolnie wydłużyć okres amortyzacji (przy czym stawka amortyzacji dla WNiP może być wybrana tylko raz, przed rozpoczęciem dokonywania odpisów).

Jednak gdy prace rozwojowe zakończą się wynikiem negatywnym albo pozytywnym, ale nie spełnią minimum jednego z ww. warunków wymaganych do zaliczenia ich kosztów do WNiP, uzasadnione wydaje się zaliczenie poniesionych wydatków bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodu, jeżeli tylko wszystkie wydatki zostały poniesione w celu uzyskania przychodu. Podatnik może zakwalifikować wydatki do kosztów uzyskania przychodów:

• w miesiącu, w którym zostały poniesione,
• proporcjonalnie, począwszy od miesiąca poniesienia, w równych częściach w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy,
• jednorazowo, w roku podatkowym, w którym doszło do zakończenia prac.

Ponadto należy uznać, że potrącanie kosztów według ww. zasad jest możliwe również, jeżeli wynik prac był pozytywny.

Tytułem podsumowania

Powyższa pobieżna analiza wskazuje, że w Polsce brakuje skutecznych podatkowych instrumentów wspierania innowacji. Ponadto w najbliższej przyszłości nie są oczekiwane zmiany w tym zakresie.

Warto jedynie wspomnieć o projekcie nowelizacji ustaw o podatkach dochodowych, który zakłada m.in. utworzenie mechanizmu dobrowolnego przekazania 1% podatku na rzecz jednostek naukowych posiadających kategorię naukową A+, A lub B. Pieniądze z podatku będą mogły być przeznaczane na realizację celów statutowych. Podatnicy odprowadzający co najmniej 1 000 000 PLN podatku dochodowego rocznie będą mogli rozłożyć udzielane wsparcie na maksymalnie 3 jednostki. Projekt ten jest jednak ukierunkowany przede wszystkim na wsparcie jednostek naukowych.

Większe nadzieje budzi pakiet propozycji wspierania działalności innowacyjnej Ministerstwa Gospodarki w ramach Programu Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 roku. Przewiduje on m.in. ulgę polegającą na odliczaniu od podatku 126% kosztów kwalifikowanych (100% kosztów zaliczanych do kosztów podatkowych i 26% tych kosztów odliczanych od podatku). Niewykorzystana w danym roku podatkowym korzyść podatkowa mogłaby być wykorzystana w kolejnych latach podatkowych. Dotychczas nie jest jednak znana chociażby przybliżona data wejścia nowych przepisów w życie.

Joanna Prokurat