Jak piszemy w równolegle opublikowanym artykule, prace legislacyjne nad przepisami obejmującymi kryptowaluty przepisami z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML / CTF) są już bardzo zaawansowane, zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej.
Nowa definicja
Jednym z kluczowych aspektów zmian jest przyjęcie definicji „walut wirtualnych”. Jest to istotny krok, ponieważ w efekcie taka definicja legalna pojawi się w porządkach prawnych wszystkich państw członkowskich UE, w tym w Polsce. Choć w teorii definicja jest przyjmowana jedynie na potrzeby regulacji AML, nie można wykluczyć jej zastosowania w innych obszarach prawa, np. w regulacjach podatkowych.
Ważną kwestią będzie praktyczny zakres tej definicji. Niełatwo jest bowiem precyzyjnie zdefiniować wirtualną walutę. Przyjrzyjmy się zatem tej definicji bliżej.
W aktualnym projekcie dyrektywy ma ona następujące brzmienie:
„a digital representation of value that is not issued or guaranteed by a central bank or a public authority, is not necessarily attached to a legally established currency, and does not possess a legal status of currency or money, but is accepted by natural or legal persons, as a means of exchange, and which can be transferred, stored and traded electronically”.
Z kolei polski projekt ustawy ujmuje „wirtualne waluty” jako:
„cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
- prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
- międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
- pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
- instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
- wekslem lub czekiem
oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo być przedmiotem handlu elektronicznego”.
Definicje te są bardzo zbliżone. Rozłóżmy je na czynniki pierwsze.
Z powyższej tabeli wynika, że zakres definicji jest potencjalnie bardzo szeroki. Elementy definicji nr 1 i 4 są niezwykle pojemne, a nr 2 zawiera jedynie katalog negatywny.
W praktyce kluczowe znaczenie będzie miał zatem element nr 3, który jednak posługuje się ogólnymi sformułowaniami i nie podaje kryteriów jakościowych czy ilościowych, zgodnie z którymi moglibyśmy ocenić, czy np. dany token jest akceptowany na rynku. Trudno bowiem powiedzieć, ile podmiotów musiałoby akceptować taki token jako środek wymiany oraz czy incydentalne transakcje z jego użyciem również powodują spełnienie tego kryterium.
Teoretycznie łatwiejsze do oceny jest stwierdzenie, czy tego rodzaju token jest „wymienialny w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze” (kryterium z polskiego projektu ustawy, ale już nie unijnego projektu dyrektywy). Jeśli bowiem żadna z giełd nie oferuje pary takiego tokenu i tradycyjnej waluty, teoretycznie ta przesłanka nie będzie spełniona. Normą jednak jest, że wiele kryptowalut i tokenów wymienialnych jest jedynie np. na BTC czy ETH, które z kolei podlegają łatwej wymianie na waluty tradycyjne (a obydwu wymian można dokonać błyskawicznie). W praktyce zatem również to kryterium jest niejasne.
Co z tego wynika?
Jak widać z powyższej analizy, granice zakresu definicji „wirtualnych walut” są niewyraźne. Wątpliwości można wskazać jeszcze więcej. Przykładowo nie ma pewności, czy w jej zakres wchodzą różne „waluty” w grach komputerowych online. Wiele z nich teoretycznie spełnia przesłanki definicji „wirtualnych walut”. W projekcie AMLD5 wspomniano, że definicja nie powinna obejmować takich walut, o ile mogą być one użyte wyłącznie w środowisku danej gry. Z kolei obecny projekt ustawy nie mówi nic na ten temat, mimo że wcześniej zakładano wyłączenie takich walut z projektu.
W świecie technologii blockchain ubiegły rok był czasem niezwykłego rozwoju tokenów (więcej o tokenach tutaj). Choć technologicznie podobne do kryptowalut, oraz również wykorzystujące publiczne blockchainy takie jak Ethereum czy Waves, tokeny mają wiele nowych zastosowań, również poza rynkiem finansowym. Niejasne granice definicji „wirtualnych walut” każą stawiać pytania na temat stosowania regulacji AML w odniesieniu do tokenów. Brak tutaj definitywnych odpowiedzi. Twórcy projektów wykorzystujących tokeny (np. dystrybuujących je w drodze ICO) muszą zatem wziąć nowe regulacje pod uwagę.
Jacek Czarnecki